Opiekuna osoby starszej ustanawia sąd opiekuńczy, jeśli istnieją ku temu powody. Przyczyną takiej konieczności może być niezdolność do dbania o interesy osobiste, majątkowe czy potrzeby życiowe. Wyznaczony opiekun jest przedstawicielem ustawowym danej osoby, co oznacza, że może dokonywać czynności prawnych w jej imieniu.

   

Kto może zostać opiekunem prawnym?

 

W pierwszej kolejności do takiej opieki jest powoływany małżonek lub osoba spośród krewnych lub innych osób bliskich, osoby pozostającej pod opieką.

Przy braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w placówce opiekuńczej albo innej podobnej placówce, sąd może się zwrócić także do tej placówki.

Opiekunem nie może być osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych, bądź osoba pozbawiona praw publicznych lub władzy rodzicielskiej. Ponadto nie może być to osoba skazana za przestępstwa przeciw wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub popełnione na jej szkodę lub we współdziałaniu z nią, albo osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej z leczeniem czy opieką lub obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.

Nie może być ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.

 

Jakie obowiązki ma opiekun prawny?

Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby starszej lub jej majątku. Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Wymóg ten stosuje się odpowiednio także w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę starszą. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem. W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowiązany jest złożyć w ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem. Sąd może zwolnić ze składania rachunku końcowego.

 

Czy opiekun otrzymuje jakieś świadczenia?

Sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej. Opiekun może żądać od pozostającego pod opieką zwrotu nakładów i wydatków związanych ze sprawowaniem opieki.

 

 

Działania sądu wobec opiekuna

Sąd opiekuńczy wykonuje nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się na bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń. Jeżeli opiekun nie sprawuje należycie opieki, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia. Z ważnych powodów sąd może zwolnić opiekuna z opieki na jego żądanie. Sąd dokonuje takiego zwolnienia, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką.

 

 

Ustanie opieki

Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

 

 

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Gdy osoba starsza jest tylko częściowo ubezwłasnowolniona, sąd opiekuńczy przyznaje kuratora. W zakresie praw i obowiązków kuratora stosuje się zasady opisane powyżej.

 

autor: Dominik Marchewka