Jeśli uprawniony do zachowku wniósł do sądu pozew zanim roszczenie się przedawniło – odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi: co do zasady nie można. 

 

 

Zachowek jest dość kontrowersyjną instytucją, jego zasadności poświęcono już wiele artykułów w prasie naukowo-zawodowej. Przede wszystkim dlatego, iż często stawia się zobowiązanego do zapłaty zachowku, a najczęściej jest to spadkobierca testamentowy w trudnej sytuacji. Wysokość zachowku nie jest wcale kwotą symboliczną.

Artykułu 991 k.c. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Oznacza to – w dużym uproszczeniu – iż jeśli odziedziczyłeś na podstawie testamentu mieszkanie po babci (wujku/ kuzynie/konkubencie…), a dziecko tej osoby, które nie zostało uwzględnione w treści testamentu wystąpi w ustawowym terminie do sądu z pozwem o zachowek, będziesz musiał liczyć się z koniecznością zapłaty równowartości połowy (a czasem nawet – np. w sytuacji, gdy dziecko jest małoletnie 2/3) tego mieszkania. Obliczanie zachowku jest jednak najczęściej operacją skomplikowaną, wymagającą uwzględnienia wielu okoliczności.

Jeśli jednak jesteś już pozwany w sprawie o zachowek i domyślasz się, iż zgodnie z treścią wyroku będziesz musiał zapłacić na rzecz uprawnionego do zachowku kwotę wskazaną przez sąd, warto rozważyć następującą możliwość, a mianowicie:
-wystąpić podczas toczącego się procesu z wnioskiem o zmniejszenie wysokości zachowku ze względu na tzw. zasady współżycia społecznego.
Nie jest to łatwe, ale są podstawy, aby taki wniosek składać.

Pogląd taki - tj. dopuszczalność wnoszenia o obniżenie zachowku – właśnie ze względu na zasady współżycia społecznego potwierdził Sąd Najwyższy: Uchwały z dnia 19.05.1981r.- a więc wydanej ponad 30 lat temu, a wciąż aktualnej:
„W sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 k.c. „Na podstawie art. 5 k.c., czyli właśnie w oparciu o zasady współżycia społecznego. Swoje twierdzenia, przemawiające za takim obniżeniem wysokości zachowku trzeba jednak w trakcie procesu udowodnić. Za każdym razem decyduje o tym sąd, który orzeka w danej sprawie.”

 

autor: Dominik Marchewka