Przedmiotem tego artykułu jest przedstawienie błędnych praktyk organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych o posiadanie narkotyków, podjęcie próby ustalenia ich przyczyny oraz zaproponowanie działań zmierzających do ich zmiany.

 

 

Aktualny stan prawny
Od dnia 15 października 1997r., tj. od wejścia w życie ustawy z dnia 24.04.1997r. O przeciwdziałaniu narkomanii, aż do chwili obecnej posiadanie narkotyków jest w Polsce przestępstwem.

Jedynie posiadanie nieznacznej ilości narkotyków na własny użytek nie stanowiło przestępstwa w okresie od 15 października 1997r. do dnia 12 grudnia 2000r. W tym czasie obowiązywał przepis art.48 ust.4 ustawy z dnia 15 października 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii, zgodnie z którym nie podlegał karze sprawca występku posiadania narkotyków, który posiadał środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej na własny użytek.

Po uchyleniu ust.4 art.48 ustawy o przeciwdziałania narkomanii z dniem 12 grudnia 2000r. posiadanie narkotyków jest przestępstwem niezależnie od ich ilości i przeznaczenia. Od tego dnia posiadanie nawet niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek rodzi odpowiedzialność karną za przestępstwo.

Cel wprowadzenia kryminalizacji posiadania niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek
Celem wprowadzenia przez ustawodawcę w dniu 12 grudnia 2000r. odpowiedzialności karnej za posiadanie nieznacznej ilości narkotyków na własny użytek było dostarczenie Policji i Prokuraturze skutecznego narzędzia ścigania osób trudniących się sprzedażą narkotyków. 

Skutki wprowadzenia karalności posiadania niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek
Wprowadzenie od dnia 12 grudnia 2000r. odpowiedzialności karnej za posiadanie niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek nie spełniło założenia ustawodawcy, tj. ograniczenia przestępstw polegających na sprzedaży narkotyków. Wywołało natomiast skutki nie zamierzone i nie przewidziane przez ustawodawcę w postaci skoncentrowania działań organów ścigania na wykrywaniu i ściganiu:
- osób uzależnionych od narkotyków 
oraz 
- osób okazjonalnie zażywających narkotyki

zatrzymanych na posiadaniu niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek. Od 12 grudnia 2000r. lawinowo wzrosła wykrywalność przestępstw polegających na posiadaniu niewielkiej ilości narkotyków odpowiadającej jednej lub kilku działkom narkotyków z przeznaczeniem na własny użytek sprawcy. W konsekwencji wzrosła też ilość osób skazanych za przestępstwo posiadania narkotyków. Z kolei wydawanie w tych sprawach przez Sądy wyroków skazujących sprawców posiadania narkotyków na kary pozbawienia wolności doprowadziło do znaczącego wzrostu osób osadzonych w zakładach karnych odbywających za te przestępstwa kary pozbawienia wolności.

Istotną konsekwencją wprowadzenia od dnia 12 grudnia 2000r. kryminalizacji posiadania niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek jest również obserwowany w ciągu ostatnich kilku lat wzrost poparcia społeczeństwa dla legalizacji posiadania narkotyków na własny użytek. 

W razie kontynuowania dotychczasowej praktyki organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych o posiadanie narkotyków skoncentrowanej na:
- wykrywaniu i pociąganiu do odpowiedzialności karnej osób posiadających niewielkie ilości narkotyków na własny użytek
oraz
- karaniu zamiast leczenia osób uzależnionych od narkotyków

należy liczyć się z dalszym wzrostem poparcia społecznego dla hasła zalegalizowania posiadania narkotyków. 
Przed osobami podzielającymi obawy przed szkodliwością zalegalizowania posiadania narkotyków stoi zadanie wpłynięcia na Prokuratorów oraz Sędziów celem przekonania ich do zmiany dotychczasowej praktyki w sprawach karnych o posiadanie narkotyków.

Szkodliwe praktyki organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości wobec osób zatrzymanych na posiadaniu narkotyków
Wśród błędnych działań organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości w sprawach o posiadanie narkotyków najbardziej szkodliwe to:
1. skoncentrowanie działań Policji i Prokuratury na ściganiu osób posiadających niewielkie ilości narkotyków na własny użytek;
2. skoncentrowanie działań organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości na karaniu osób zatrzymanych na posiadaniu narkotyków zamiast ich leczenia, a w szczególności:
a. orzekanie wobec sprawców przestępstwa posiadania narkotyków kar pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia ich wykonania;
b. niewykorzystywanie przewidzianego w art.71ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii narzędzia nakierowanego na leczenie osób uzależnionych od narkotyków;
c. niewykorzystywanie przewidzianej w art.72ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Ad pkt 1. Skoncentrowanie działań Policji i Prokuratury na ściganiu osób posiadających niewielkie ilości narkotyków na własny użytek
Łatwość wykrycia popełnienia przestępstwa posiadania narkotyków oraz przeprowadzenia czynności dowodowych wystarczających do przedstawienia jego sprawcy zarzutu popełnienia przestępstwa to dwa powody, dla których po 12 grudnia 2000r. lawinowo wzrosła ilość aktów oskarżenia przeciwko osobom zatrzymanym na posiadaniu narkotyków. Po 11 latach od kryminalizacji posiadania niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek widać, jak bardzo praktyka organów ścigania odbiega od założenia jakie przyświecało ustawodawcy, tj. wyposażenia Policji i Prokuratury w skuteczne narzędzie przeciwko dealerom narkotykowym.

Ad pkt 2.a. orzekanie wobec sprawców przestępstwa posiadania narkotyków kar pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia ich wykonania
Z doświadczenia jakie zdobyłem w trakcie orzekania jako sędzia wydziału karnego wynika, że za posiadanie narkotyków, w tym niewielkiej ilości na własny użytek Sądy najczęściej wymierzają kary od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na okres próby od 3 do 5 lat. 

Natomiast w przypadku osób oskarżonych o posiadanie narkotyków, które były w przeszłości skazane już za to przestępstwo Sądy często wymierzają kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. 

Takie okoliczności jak:
- szczególny charakter przestępstwa posiadania narkotyków, jako wyrządzającego szkodę osobie samego oskarżonego;
- brak możliwości podjęcia terapii uzależnienia od narkotyków przez skazanego w Zakładzie Karnym z powodu terminów oczekiwania na miejsce w terapii rzędu 12 miesięcy, a więc dłuższych niż okres odbywania orzeczonej kary pozbawienia wolności;
- nieskuteczność terapii uzależnienia od narkotyków w warunkach więziennych
uzasadniają sprzeciw wobec takich wyroków Sądów w sprawach karnych o posiadanie narkotyków.

Ad pkt 2.b. niewykorzystywanie przewidzianego w art.71ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii narzędzia nakierowanego na leczenie osób uzależnionych od narkotyków
W większości wyroków skazujących za przestępstwo posiadania narkotyków Sądy wymierzają sprawcom kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania na okres próby. Wbrew treści art.71ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Sądy nie nakładają na skazanych za to przestępstwo na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania obowiązku poddania się w okresie próby leczeniu uzależnienia od narkotyków. W konsekwencji większość z orzeczonych za posiadanie narkotyków kar pozbawienia wolności kończy się zarządzeniem ich wykonania z powodu popełnienia w okresie próby przez skazanego kolejnego przestępstwa posiadania narkotyków.

Tymczasem obecnie obowiązująca ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii wyposaża Sądy w skuteczne narzędzie służące leczeniu osób uzależnionych od narkotyków. 
Przepis art.71 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nakłada na Sąd obowiązek zobowiązania do leczenia lub rehabilitacji osoby uzależnionej od narkotyków w razie spełnienia następujących warunków:
- osoba ta popełniła przestępstwo w związku z uzależnieniem od narkotyków;
- Sąd skazuje taką osobę na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. 

Przyczyną wprowadzenia tego przepisu było słuszne założenie ustawodawcy, że większość przestępstw popełnianych przez osoby uzależnione od narkotyków pozostaje w związku z ich uzależnieniem. Najczęściej chodzi tu o:
- przestępstwa posiadania narkotyków
oraz
- przestępstwa przeciwko mieniu 

popełnione w związku z przymusem zażywania narkotyków i koniecznością zdobycia pieniędzy na ten cel. 

Podjęcie leczenia uzależnienia od narkotyków i pomyślne przejście terapii znacznie zmniejsza ryzyko ponownego popełnienia przez taką osobę przestępstwa. 

Ustawodawca w art.71 ust.1 o przeciwdziałaniu narkomanii powiązał orzeczenie środka karnego w postaci obowiązku poddania się leczeniu przez osobę uzależnioną od narkotyków z wymierzeniem jej za przestępstwo kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Jak na dłoni widać tu przyjęte przez ustawodawcę założenie, że groźba zarządzenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności powinna skutecznie skłonić osobę uzależnioną od narkotyków do poddania się leczeniu. Innymi słowy, jeśli osoba skazana za przestępstwo popełnione w związku z jej uzależnieniem od narkotyków nie podda się leczeniu wówczas Sąd uzna, że nie wywiązała się z nałożonego na nią obowiązku i zarządzi wykonanie wobec niej kary pozbawienia wolności.

Należę do gorących zwolenników stosowania przez Sądy omawianego przepisu. Z doświadczenia jakie zdobyłem w trakcie orzekania jako sędzia wydziału karnego wynika, że wymierzenie osobie uzależnionej od narkotyków kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, bez nałożenia na nią dodatkowego obowiązku poddania się leczeniu jest pozbawione sensu. Co więcej wyrządza społeczeństwu więcej szkody niż pożytku, gdyż nie dostrzega przyczyny popełnienia przestępstwa jaką jest uzależnienie od narkotyków. Osoba uzależniona od narkotyków popełnia kolejne przestępstwa kradzieży sklepowej w celu zdobycia pieniędzy na narkotyki. Sędzia, który ogranicza się do skazania takiej osoby na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie dostrzega, że następnego dnia po ogłoszeniu wyroku osoba ta ponownie dopuści się kradzieży w związku z przymusem zażywania narkotyków. Jedynie zobowiązanie takiej osoby do poddania się w okresie próby leczeniu uzależnienia od narkotyków pod rygorem zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności daje szanse jej i społeczeństwu, że osoba taka nie popełni ponownie przestępstwa. Wymierzenie osobie uzależnionej od narkotyków kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania bez nałożenia obowiązku podjęcia leczenia uzależnienia odwleka jedynie w czasie to co nieuchronne, a więc ponowne popełnienie przestępstwa i w konsekwencji zarządzenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności za poprzednie przestępstwo.
Pomimo przedstawionych wyżej argumentów przepis art.71 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest przepisem martwym, nie stosowanym zarówno przez Prokuratorów, jak i Sędziów. Wywołuje to tym większe zdziwienie, że ustawa nakłada na Sąd obowiązek zastosowania tego przepisu. Znalazło to odzwierciadlenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22.02.2007r. w sprawie WK 32/06 opubl. w OSNwSK 2007/1/488, w którym Sąd Najwyższy orzekł: skoro oskarżonego skazano z warunkowym zawieszeniem wykonania kary za przestępstwo określone w art.62 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii to Sąd zobligowany był nałożyć jeden z obowiązków wynikających z art.71ust.1 ustawy oraz oddać go pod dozór jednego z wymienionych w tym przepisie podmiotów.

Niestosowanie przepisu art.71 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii uważam za najpoważniejszy błąd popełniany przez Sędziów w sprawach osób oskarżonych o przestępstwa popełnione w związku z uzależnieniem od narkotyków. Jest to błąd brzemienny w skutkach. To on jest w moim przekonaniu odpowiedzialny za tak liczną rzeszę osób uzależnionych od narkotyków osadzonych w zakładach karnych w związku z popełnianiem kolejnych przestępstw posiadania narkotyków czy drobnych kradzieży popełnianych celem zdobycia pieniędzy na narkotyki. 

Gdyby pokusić się o ustalenie przyczyny niestosowania przez Sędziów przepisu art.71ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomani należałoby przeprowadzić wywiady z Sędziami orzekającymi w wydziałach karnych. Skoro takich badań dotąd nie przeprowadzono, to postaram się wskazać na możliwe przyczyny tego zjawiska posiłkując się własnym doświadczeniem zawodowym. 

Wśród przyczyn, w pierwszej kolejności wskazałbym na brak współpracy pomiędzy Sędziami a organizacjami społecznymi zajmującymi się leczeniem i rehabilitacją osób uzależnionych od narkotyków. Z jednej strony Sędziowie nie wykazują zainteresowania poszerzaniem wiedzy na temat zjawiska narkomanii, przyczyn uzależnienia od narkotyków, form leczenia tego uzależnienia. Z drugiej strony organizacje społeczne zajmujące się przeciwdziałaniem narkomanii nie wywierają na Sędziach wystarczającej presji stosowania w sprawach karnych zasady leczyć zamiast karać osoby uzależnione od narkotyków.

Powoduje to, ze wielu Sędziów nie ma świadomości szkodliwości wydania wyroku skazującego osobę uzależnioną od narkotyków na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania i bez jednoczesnego nałożenia na sprawcę obowiązku podjęcia leczenia. Ponadto Sędziowie nie nakładają takich obowiązków, gdyż nie wypracowano procedury wykonania obowiązku podjęcia leczenia przez osobę skazaną za przestępstwo. Stąd Sędziowie nie nakładają na skazanych obowiązku podjęcia leczenia uzależnienia od narkotyków, gdyż nie wiedzą jak to orzeczenie wykonać, do której placówki skierować na leczenie skazanego oraz jak kontrolować wykonanie przez niego tego obowiązku.

Ad pkt 2.c. niewykorzystywanie przewidzianej w art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego
Przepis art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przewiduje możliwość podjęcia w trakcie postępowania karnego przez osobę uzależnioną od narkotyków lub zażywającą szkodliwie narkotyki leczenia uzależnienia lub udziału w programie profilaktycznym oferując w zamian znaczne polepszenie jej sytuacji procesowej. 

Pierwszą korzyścią dla oskarżonego jest zawieszenie postępowania karnego przez Prokuratora lub Sąd na czas trwania leczenia osoby uzależnionej od narkotyków lub udziału osoby zażywającej szkodliwie narkotyki w programie profilaktycznym. Trwający zazwyczaj od kilku miesięcy do 2 lat okres zawieszenia postępowania karnego umożliwia osobie oskarżonej o przestępstwo:
- poddanie się leczeniu uzależnienia lub wzięcie udziału w programie profilaktycznym;
- uporządkowanie sytuacji rodzinnej, materialnej, zawodowej wraz z postępami czynionymi przez oskarżonego w trakcie leczenia uzależnienia.

Po upływie okresu zawieszenia postępowania karnego Prokurator lub Sąd powinien:
- zwrócić się do placówki prowadzącej terapię lub program profilaktyczny o sprawozdanie z ich przebiegu oraz o stanowisko w przedmiocie dalszego postępowania karnego wobec oskarżonego;
- zlecić kuratorowi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego o oskarżonym celem ustalenia, jak oskarżony wykorzystał udzielony mu okres zawieszenia postępowania karnego: np. czy oprócz udziału w terapii podjął naukę lub pracę, zaczął łożyć na utrzymanie dzieci itp.

Jak widać okres zawieszenia postępowania karnego umożliwia oskarżonemu nie tylko podjęcie terapii uzależnienia od narkotyków czy uczestniczenie w programie profilaktycznym. Oskarżony może wykorzystać okres zawieszenia postępowania karnego do uporządkowania życia rodzinnego i zawodowego, by przedstawić się w pozytywnym świetle przed Sądem rozpoznającym jego sprawę karną.

Kolejną korzyścią płynąca dla oskarżonego z podjęcia leczenia uzależnienia od narkotyków lub udziału w programie profilaktycznym jest szersza możliwość skorzystania z warunkowego umorzenia postępowania karnego. Co do zasady warunkowe umorzenie postępowania karnego jest dopuszczalne w sprawach o przestępstwa zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności. Tymczasem, w razie zastosowania przez Prokuratora lub Sąd instytucji zawieszenia postępowania karnego na czas leczenia oskarżonego z art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii warunkowe umorzenie postępowania karnego jest dopuszczalne w szerszej kategorii spraw o przestępstwa zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności, a więc np. w sprawach o kradzież z art.278§1 k.k. Co również istotne oskarżonemu przysługuje zażalenia na postanowienie Prokuratora lub Sądu o odmowie warunkowego umorzenia postępowania karnego i dalszym prowadzeniu sprawy. 

Omawiany przepis art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dotyczy osób nie karanych dotąd za przestępstwo umyślne, którym zarzucono popełnienie przestępstwa zagrożonego karą do 5 lat pozbawienia wolności. Wymóg niekaralności za przestępstwo umyślne sprawia, że wskazany przepis może znaleźć zastosowanie przede wszystkim wobec osób okazjonalnie zażywających narkotyki. Osoby uzależnione od narkotyków zazwyczaj nie skorzystają z tej instytucji, gdyż większość z nich to osoby wielokrotnie karane za umyślne przestępstwa, głównie kradzieże oraz posiadanie narkotyków. 

Art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest kolejnym przepisem, który nie jest stosowany przez Prokuratorów oraz Sędziów. Wśród przyczyn odpowiedzialnych za ten stan rzeczy wymieniłbym na pierwszym miejscu nieznajomość tego przepisu przez Prokuratorów i Sędziów oraz oskarżonych i ich obrońców. Dla przykładu podam, że w trakcie kilkuletniej praktyki orzeczniczej w wydziale karnym ani razu nie spotkałem się z wnioskiem obrońcy oskarżonego o zawieszenie postępowania karnego na czas leczenia uzależnienia oskarżonego od narkotyków lub udziału w programie profilaktycznym, a następnie o warunkowe umorzenie postępowania karnego. 

Nie stosowanie omawianej instytucji przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości jest błędne gdyż:
- dzięki warunkowemu umorzeniu postępowania karnego osoby zażywające okazjonalnie narkotyki zachowałyby status osoby niekaranej za przestępstwo;
- korzyści wynikające z warunkowego umorzenia postępowania karnego byłyby czynnikiem skłaniającym osoby uzależnione od narkotyków lub szkodliwie zażywające narkotyki do podjęcia leczenia uzależnienia czy udziału w programie profilaktycznym.

Stosując przepis art.72 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Prokuratorzy i Sędziowie realizowaliby dwa podstawowe postulaty podnoszone przez organizacje społeczne zajmujące się leczeniem osób uzależnionych od narkotyków:
- postulat leczyć zamiast karać osoby uzależnione od narkotyków;
- postulat zmniejszenia represji Państwa wobec osób zatrzymanych na posiadaniu niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek.

Zmiana praktyk organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach o posiadanie narkotyków

Kontynuowanie przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości dotychczasowej praktyki w sprawach o przestępstwa posiadania narkotyków doprowadzi, w moim przekonaniu, wcześniej czy później, do legalizacji posiadania narkotyków na własny użytek. Wiele osób zajmujących się na co dzień leczeniem osób uzależnionych od narkotyków wyraża obawy przed takim rozstrzygnięciem ustawodawcy. Nasuwa się zatem pytanie czy organizacje społeczne mogą wpłynąć na Sędziów i Prokuratorów, by skłonić ich do stosowania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, jako narzędzia do leczenia zamiast karania osób uzależnionych od narkotyków. 

Myślę jest to możliwe poprzez następujące działania organizacji społecznych:
- organizowanie szkoleń adresowanych do Policjantów, Sędziów i Prokuratorów celem poszerzenia ich wiedzy o tym czym jest uzależnienie od narkotyków, jakie są formy jego leczenia, jakie szkody wyrządzają sędziowie i Prokuratorzy kontynuując dotychczasowe praktyki w sprawach karnych o posiadanie narkotyków;
- organizowanie spotkań z sędziami wydziałów karnych celem wypracowania procedury wykonywania nałożonego na skazanych obowiązku podjęcia leczenia uzależnienia od narkotyków;
- aktywny udział organizacji społecznych w postępowaniach karnych w sprawach o posiadanie narkotyków.

Myślę, że ten ostatni punkt wymaga szerszego omówienia. Przepisy art.90 i 91 k.p.k. uprawniają organizacje społeczne, których statutowym celem jest przeciwdziałanie narkomani do czynnego uczestniczenia w postępowaniach karnych w następujących sprawach:
- o przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, w szczególności o posiadanie narkotyków;
- o inne przestępstwa, np. o kradzieże, popełnione w związku z uzależnieniem oskarżonego od narkotyków.

Warunkiem jest zgłoszenie przez organizację społeczną udziału w postępowaniu karnym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, a więc do chwili odczytania aktu oskarżenia na rozprawie głównej. W zgłoszeniu organizacja społeczna powinna:
- wskazać sprawę karną, do której chce przystąpić;
- uzasadnić związek sprawy karnej z celem działalności organizacji społecznej określonym w jej statucie;
- wskazać przedstawiciela organizacji społecznej, który w jej imieniu będzie występował w sprawie karnej. 

Przedstawicielem organizacji społecznej może być zarówno jej pracownik, jak i inna osoba wskazana przez organizację. Nie musi nim być prawnik, w szczególności adwokat lub radca prawny.
Dopuszczony do udziału w postępowaniu karnym przedstawiciel organizacji społecznej ma następujące prawa:
- prawo do uczestniczenia w rozprawie głównej;
- prawo do składania oświadczeń, wniosków na piśmie;
- prawo do składania oświadczeń ustnie na rozprawie;
- prawo do wygłoszenia mowy końcowej w ramach głosów stron poprzedzających wydanie wyroku;
- prawo do zapoznania się z aktami sprawy karnej za zgodą Przewodniczącego Wydziału.

Jak widać ustawodawca zapewnił organizacjom społecznym zajmującym się leczeniem i rehabilitacją osób uzależnionych od narkotyków możliwość czynnego uczestniczenia w postępowaniach karnych związanych z ich działalnością, a przez to wpływ na podejmowane przez Sąd decyzje. Z mojej praktyki orzeczniczej sędziego wydziału karnego wynika, że organizacje społeczne nie korzystają z tej możliwości. Wielka szkoda, gdyż można by w ten sposób wpływać na rozstrzygnięcia wydawane przez Sądy w sprawach karnych dotyczących posiadania narkotyków. 

Dla przykładu wyobraźmy sobie, że przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Zapobieganiu Narkomanii (dalej PTZN) bierze udział w postępowaniu karnym w sprawie karnej o posiadanie narkotyków przeciwko osobie uzależnionej od środków odurzających. Podczas rozprawy przedstawiciel PTZN składa na piśmie lub ustnie wniosek o nałożenie na oskarżonego, w razie wydania wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, obowiązku poddania się leczeniu uzależnienia od narkotyków. Składa jednocześnie listę placówek, które podejmą się leczenia skazanego w przypadku nałożenia na niego takiego obowiązku. 

Wyrażone przez przedstawiciela organizacji społecznej stanowisko stawia sędziego przed koniecznością nałożenia na oskarżonego obowiązku leczenia uzależnienia od narkotyków albo wytłumaczenia w ustnym uzasadnieniu wyroku, dlaczego wniosku tego nie uwzględnił. Ponadto przekazanie Sądowi listy placówek, do których może skierować skazanego powinno rozwiać wyrażane przez Sędziów obawy o sposób wykonania tego obowiązku.

Zapewnienie społeczeństwu rzetelnej informacji dotyczącej postępowań karnych w sprawach o posiadanie narkotyków
W ciągu ostatniego roku jesteśmy świadkami ożywionej dyskusji pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami legalizacji posiadania niewielkiej ilości narkotyków na własny użytek. Na niespotykaną dotąd skalę powstają stowarzyszenia opowiadające się za koniecznością odstąpienia przez ustawodawcę od karalności posiadania narkotyków na własny użytek. Wśród argumentów przez nie podawanych pojawiają się i takie, które budzą mój stanowczy sprzeciw, jak ten, że palenie marihuany jest mniej szkodliwe od palenia papierosów lub spożywania alkoholu. Z drugiej strony politycy prawicowi wyrażają sprzeciw wobec jakiejkolwiek zmiany ustawodawczej w zakresie karalności posiadania narkotyków nie podając jednocześnie propozycji sposobu realizacji postulatu leczenia zamiast karania osób uzależnionych od narkotyków na gruncie obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. 

Jak widać do opinii publicznej docierają jedynie dwa skrajne poglądy dotyczące karalności przestępstwa posiadania narkotyków. Tymczasem dwa postulaty znajdujące poparcie społeczeństwa, tj.:
- leczenia zamiast karania osób uzależnionych od narkotyków
oraz
- zmniejszenia represyjności przepisu art.62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

są możliwe do osiągnięcia bez konieczności zmiany ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Do ich osiągnięcia konieczna jest natomiast zmiana błędnych praktyk organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych o posiadanie narkotyków. Dla zrealizowania tego celu niezbędna jest większa od dotychczasowej aktywność organizacji społecznych zajmującej się leczeniem i rehabilitacją osób uzależnionych od narkotyków obejmująca trzy obszary działań:
- podnoszenie świadomości sędziów i prokuratorów w zakresie skutków wydawanych przez nich rozstrzygnięć w sprawach karnych wobec osób uzależnionych od narkotyków;
- uczestniczenie w postępowaniach karnych w sprawach o posiadanie narkotyków oraz w sprawach o inne przestępstwa popełnione w związku z uzależnieniem od narkotyków;
- dostarczanie społeczeństwu informacji o możliwości zmniejszenia represyjności ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i realizacji postulatu leczenia zamiast karania osób uzależnionych od narkotyków jako alternatywy dla zalegalizowania posiadania narkotyków na własny użytek.

 

autor: Dominik Marchewka

foto: infor.pl